Esterfeest / Poerim

Het Esterfeest wordt ook het Poerimfeest of het Lotenfeest genoemd. Het feest wordt gevierd op 14 of 15 Adar, in 2019 wordt dit feest gevierd op 20/21 maart. Over de onderlinge verbondenheid van de feesten gesproken, rabbijn Katz wijst op nog een bijzondere link. “Het woord ‘Poerim’ is het Lotenfeest, maar lijkt erg veel op het woord ‘Yom Ki Poerim’, Grote Verzoendag. Bij Yom wordt alleen gebeden, dat is een wat droevige dag. Maar bij Poerim vieren we groot feest. De Ester-rol voegt de daad bij het woord: bij Poerim vieren we wat we bij Yom Ki Poerim belijden.”

Strijd tegen Amelek

Tijdens het gesprek zet rabbijn Katz het verhaal van Ester in verschillende contexten.

“De geschiedenis van Ester zult u wel kennen. Wat er gebeurt, is dat Haman, de nazaat van Agag, de koning van de Amalekieten, zijn positie gebruikt om de Joden dwars te zitten. Dat is de context van het verhaal. Maar Ester dient ook in een historisch verband gelezen te worden. Die context start in Exodus 17, als Amalek de Israëlieten aanvalt. In Deuteronomium 25:17-19 draagt Mozes het volk op om de Amalekieten te vernietigen.

Die strijd tussen Israël en Amalek blijft een voortdurende strijd. Ook koning Saul krijgt de opdracht om de Amalekieten en hun koning Agag om te brengen. Saul faalt hier, en de profeet Samuël voltrekt het vonnis over Agag. In de tijd dat koning Agag gevangen is door koning Saul, krijgt Agag kinderen. Een van zijn nakomelingen is Haman.

“Nog altijd hebben we te maken met die nazaten van Haman.”

Lawaai maken

Er is bij het verhaal van Ester nog een tweede facet dat de Joodse leraar wil aanwijzen. Dat is een onderdeel uit de Babylonische Talmoed. Die geeft namelijk aan dat na het lezen van de Ester-rol de bevestiging komt van de overwinning. En de bevestiging van Gods opdracht om Amalek uit te roeien.

“Een van de manieren om Amalek uit te roeien, is het maken van lawaai. Elke keer als de naam van Haman wordt genoemd tijdens het voorlezen van het verhaal van Ester, wordt lawaai gemaakt. Elk aandenken aan Haman en aan de Amalekieten wordt op deze manier verdreven.”

Assimilatie

Behalve Ester speelt haar verwant Mordechai ook een belangrijke rol in het verhaal. “Mordechai heeft iets begrepen. En dat verwijst terug naar het begin van het verhaal. Die maaltijd aan het begin laat zien dat de Joden volledig waren geassimileerd. Ze bogen voor een aardse koning, ze waren onstandvastig geweest. Mordechai begreep dat hij wél standvastig moest blijven voor God. Hij moet vasthouden aan de wil van Hem.”

Opsteker

Gods afwezigheid in het boek Ester betekent volgens Katz zeker niet dat God niet heeft ingegrepen. “In deze bijbelrol is sprake van een ‘verborgen wonder’. In tegenstelling tot de ‘open wonderen’, zoals de doortocht door de Rode Zee, is Gods werkende hand niet direct zichtbaar. Ook nu is Gods hand niet zichtbaar. De tempel is er niet meer, bijvoorbeeld. Daarom is het verhaal van Ester voor ons een opsteker. Ook al zien we Hem niet, we mogen erop vertrouwen dat de Voorzienige ons zal helpen. Net als bij Ester. God heeft geduld, maar Hij houdt ook de touwtjes in handen.”

1946

“Het Hebreeuwse alfabet kent numerieke waarden toe aan de letters. Het bijzondere is bij het verhaal van Ester, dat de tien zonen van Haman elk drie dikgedrukte letters krijgen: tav, shin en zayin. Deze letters zijn bij elkaar het getal 5707. Dat is precies het jaartal dat gelijk staat aan het jaartal 1946.

In 1946 werden tien nazi’s opgehangen. Eén van hen, Julius Streicher, sprak voor hij werd opgehangen: ‘Purim Fest 1946’. Het is opmerkelijk dat de Eeuwige dit feit al eeuwen eerder in de Schrift heeft gelegd.”

Vrolijk karakter

“Het Esterfeest is vooral een feest van geven. Er zijn vier gebruiken bij dit feest. Allereerst wordt de rol twee keer gelezen, ’s avonds en ’s ochtends. Ook is er liefdadigheid aan de armen. Er wordt eten en drinken aan vrienden gegeven. En er wordt een maaltijd gehouden. Het vele geven bevordert de vriendschap.”

Bij het voorbereiden van een Joods feest komt veel kijken. Geen wonder dat een maand voorafgaand aan het desbetreffende feest al de voorbereidingen worden gestart. “Bijzonder is dat de dag na Poerim, dus 16 Adar, de voorbereidingen worden getroffen voor het Pesachfeest. Zo gaan we dus van de ene bevrijding in de andere.”

Het Esterfeest is dankzij het vrolijke karakter vergelijkbaar met carnaval. De betekenis is overigens van een totaal andere orde.

Jesaja

Het Joodse volk hoopt dat eens iedereen op aarde er getuige van moge zijn dat de woorden van de profeet Jesaja in vervulling gaan en Gods huis een plek van gebed zal zijn voor alle volkeren.

Bron:

Dit artikel is met toestemming overgenomen uit ‘Wegwijs’ sept /okt 2013 van de Bijbelstudiebond van de hand van Rabbijn Shmuel Katz.

Rabbijn Shmuel Katz woont in Amsterdam. Hij is geboren in 1957 in Veenendaal, als zoon van ouders die de Tweede Wereldoorlog overleefden. Thuis kreeg hij een orthodox- joodse opvoeding, tegelijkertijd zat hij op een gewone Nederlandse school.

Hij heeft verschillende rabbinale opleidingen gevolgd. Sinds 1985 werkt hij in het Joodse onderwijs, onder meer als adjunct-directeur. Daarnaast is hij secretaris van het Amsterdamse Rabbinaat. Tevens is hij in hartje Amsterdam rabbijn bij de welbekende Gerard Dou synagoge.

Noot:

Dat we steeds meer te maken hebben met de nazaten van Haman laten krantenberichten ons zien. In het ND van dinsdag 12 maart jl. konden we lezen dat het antisemitisme, ook in Nederland toeneemt. Het CIDI meldde dat een Joodse scholier, die in de klas en in groepsapps opmerkingen te horen krijgt als ‘alle Joden moeten dood’ en ‘ga terug naar de gaskamer’. Ik wil u allen oproepen te bidden, dat de God van Abraham, Izaäk en Jacob daar een keer in wil brengen.

Maart 2019, Rein Visscher – Yachad