Deze verklaring is begin november verstuurd aan kerkenraden en voorgangers en kon geheel of gedeeltelijk gebruikt worden in een dienst op zondag 15 november (of later) waarin werd stilgestaan bij wat de Joden is aangedaan door de Nazi’s en voor het joodse volk werd gebeden. Dit in aansluiting bij de herdenking van de Kristallnacht, de nacht van 9-10 november 1938 waarmee na vijf jaar discriminatie en uitsluiting de gewelddadige vervolging van Joden in Hitler-Duitsland losbarstte.

De verklaring is ook gepresenteerd aan het Joodse volk. De ondertekenaars zijn samen met andere contacten binnen de christelijke wereld en vertegenwoordigers van de joodse gemeenschap in Nederland uitgenodigd op de Israëlische ambassade in Den Haag. Vanwege corona moest de bijeenkomst in de ambassade in tweeën gesplitst worden: donderdag 12 en woensdag 18 november.

Ds. Pieter de Boer vertelde op verzoek van de ambassadeur hoe het kwam dat hij zich als kerklid was gaan schamen voor de christelijke houding tegenover het joodse volk. De ambassadeur vertelde op zijn beurt wat het voor hem betekende dat zijn opa en veel andere familieleden in Auschwitz zijn vermoord. Het was een indrukwekkend moment toen de verklaring op de ambassade werd voorgelezen. Daarna is het document plechtig ondertekend door de deelnemers, inclusief de afgevaardigden van de joodse gemeenschap.

Ambassadeur Naor Gilon

Namens Yachad waren aanwezig ds. Ruud ter Beek (lid van de raad van toezicht en advies) en ds. Jan-Henk Soepenberg (voorzitter van het dagelijks bestuur). Er klonken woorden van verootmoediging en erkenning van schuld, vanwege nalatigheid in het opkomen voor de bedreigde Joodse gemeenschap tijdens de holocaust. De officiële tekst van de verklaring is te vinden op onze site (www.yachad.nl > button ‘actueel’).

Er kwam binnen GKv en NGK ook kritiek op de verklaring. Die kritiek luidde o.a.: kan een generatie die de oorlog niet heeft meegemaakt, schuld belijden voor wat in de oorlog is gebeurd? En: doe je wel recht aan mensen die in wel degelijk in verzet kwamen (menigeen in de kerken van K. Schilder).

Wat het laatste betreft, de verklaring geeft zelf nadrukkelijk erkenning van christenen die hun leven in gevaar hebben gebracht en zelfs hebben opgeofferd om Joodse medelanders te beschermen, en die zich met gevaar voor hun leven hebben verzet tegen de nazi’s en de deportaties van Joden.

Wat de kritiek betreft dat de generatie van nu niet belast moet worden met wat in de oorlog is gebeurd, omdat ze daar geen verantwoordelijkheid voor draagt, daar stellen we een visie op schuld belijden tegenover die meer denkt vanuit het collectief. De verklaring opent dan ook met solidariteit erkennen met de kerk van voorgaande eeuwen:

Vanuit onze verbondenheid met de kerk van vroeger tijden en vanuit de erkenning dat wij al te lang onze stem niet hebben laten horen, belijden wij beschaamd onze nalatigheid ten aanzien van de Joodse gemeenschap en anderen aan wie door de kerken onrecht is aangedaan zowel voor, tijdens als ook in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. We erkennen dat onze nalatigheid het volk betrof waaraan een blijvende bijzondere positie is toevertrouwd in de geschiedenis van Gods heil.

De jodenhaat kwam niet uit de lucht vallen. Vanaf het moment dat de kerk zich met nadruk losmaakte van het jodendom op het concilie van Nicea (325), en helemaal sinds de kerk in de 4^e eeuw staatskerk werd, volgde een eeuwenlange geschiedenis van discriminatie, uitsluiting, gedwongen bekeringen, deportaties en pogroms tegen Joden. Tot in de Kanttekeningen op de Statenvertaling en de bekende Korte Verklaring vind je een voedingsbodem voor deze praktijken, bijv. in de kwalijke uitleg van de woorden ‘zijn bloed kome over ons en onze kinderen’.

De kerk stelde dat de Joden het Kaïns-teken dragen, dat ze eeuwig moeten rondzwerven op aarde, dat ze alle rampspoed over zichzelf hebben afgeroepen. Aan verschillende kerkgebouwen in Duitsland is een monument gemetseld, de ‘Judensau’ (jodenzeug), om de Joden belachelijk te maken: te zien is daar hoe Joodse rabbijnen drinken aan de tepels van een onrein varken. Zelfs kerkelijke architectuur bevorderde antisemitisme.

Gevolg is dat ook vandaag veel Joden de christelijke kerk associëren met vijandigheid jegens het Joodse volk, en volksgenoten die christen worden beschouwen als verraders. De messiasbelijdende voorganger David Zadok (met wie Yachad contact onderhoudt) kreeg scherpe kritiek van zijn familie te horen, toen hij tot geloof in Yeshua (Jezus) als Messias kwam: hoe kun jij dit doen? Eeuwenlang hebben christenen ons willen uitroeien!

Op de ambassade voerden namens de Joodse gemeenschap zowel ambassadeur Naor Gilon als rabbijn Binyomin Jacobs het woord. Van rabbijn Avraham Soetendorp was er een brief. Rabbijn Jacobs gaf aan dat hij behalve naar het verleden ook graag naar het heden en de toekomst wil kijken. Er is vandaag sprake van een herlevend antisemitisme. Joden durven niet met een keppeltje over straat. Er werden bewogen woorden gesproken. Nu de uitdaging oppakken naar de toekomst om gezamenlijk het antisemitisme te bestrijden.

De ambassadeur vertelde, dat in Israël – ook in de pers – en door Joodse gemeenschappen in Europa met dankbaarheid kennis is genomen van de schuldbelijdenis, ook door Joden die zich na de oorlog in Nederland volledig ontheemd hebben gevoeld.

Voor wie nog een impressie van de bijeenkomst wil zien verwijzen we naar de volgende linkjes:

• https://gate.sc/?url=https%3A%2F%2Ffb.watch%2F1VshAyfznu%2F&token=6bc54c-1-1607698231364
• De video door de ambassade gepubliceerd: https://www.facebook.com/IsraelinNetherlands/videos/3379052352191460/

Iedereen was het erover eens dat het goed zou zijn om via het christelijk, reformatorisch en gereformeerd onderwijs in Nederland de bekendheid met het Joodse volk en met Israël te bevorderen. De ambassade is bereid mee te werken aan het regelen van gastlessen en bijv. uitwisseling tussen Nederlandse en Israëlische jongeren, ook studenten. Gezamenlijke bezinning over het opkomend antisemitisme is nodig. Onder theologen kan kennismaking met de Israëlische werkelijkheid goed werken. Binnen de kerken is de strijd tegen vervangingsdenken nog niet gestreden.

De ondertekenaars hebben inmiddels het plan opgevat om tot een platform te komen, met als doelen zowel de gezamenlijke contacten met de ambassade te stroomlijnen als de onderlinge contacten en bezinning voort te zetten.

Ruud ter Beek en Jan-Henk Soepenberg

Donderdagavond 10 december, als in Israël de zon is ondergegaan, er 3 sterren te zien zijn; en voor de Joden de nieuwe dag begint, zal het eerste kaarsje worden aangestoken. Het Joodse lichtfeest Chanoeka is aangebroken en dat duurt 7 dagen.  In gedachten wordt teruggegaan naar 164 v Chr. In het door God aan de Israëlieten beloofde land wordt dan al zo’n twee eeuwen gezucht onder Griekse onderdrukking van de Joodse religie en cultuur. Op het altaar van de tempel wordt ter ere van oppergod Zeus zelfs het voor Joden onreine varken geofferd.

Aan dat alles komt een einde via een door Judas de Makabeeër geleide opstand. Het spreekt vanzelf dat de tempel opnieuw moet worden ingewijd. Maar helaas, er zijn geen oliekruiken meer om de circa anderhalve meter hoge gouden lichtkandelaar te laten branden. Gelukkig vindt iemand nog een kruikje met net genoeg olie om de menora één dag licht te geven. Wonderlijk genoeg raakt het kruikje niet leeg. Dat gebeurt pas als er op dag negen nieuwe olie geperst en gezuiverd is. Vandaar deze week die chanoekia in Joodse woningen. Acht dag zullen de acht kaarsen van de kandelaar met een negende kaars worden aangestoken.

orthodoxe rabbijnen leven niet wettisch

Waaraan herinnert Chanoeka mij als niet- Joodse Nederlander? Aan de bevrijding van het Joodse volk uit afgedwongen assimilatie, aan het recht dus om volgens de eigen religieuze gebruiken te leven. Waaraan herinnert mij volgens als bij Israël betrokken christen? Aan de schuld die “de kerk” sinds de tweede eeuw op zich laadde. Sindsdien stonden de Joden die Yeshua hun lang beloofde Messias vonden onder toenemende druk om hun op de Thora gebaseerde gebruiken los te laten. Het was zelfs de vraag of er eeuwig behoud mogelijk was als zij sabbat, spijswetten en feesten bleven onderhouden.

Donderdag wordt het eerste kaarsje aangestoken.

In de loop van de jaren bracht ik als journalist, reisbegeleider en toerist heel wat bezoeken aan Israël. Ik leerde er afstand te nemen van het vooroordeel dat orthodoxe rabbijnen wettisch leven. Sterker, ik werd jaloers op hun eerbied voor de HERE en hun vreugde dat God hen waardig keurde zijn vele geboden en verboden na te volgen. De rabbijnen Nathan Lopes Cardozo in Jeruzalem en wijlen Abraham Lopes Carozo in New York werden mij lief. En steeds trok ik naar Messiasbelijdende Joden. In ons gemeenschappelijk geloof voelde ik mij met hen verbonden. Ook als zij nadrukkelijk- zoals vroeger de discipel Jacobus en apostel Paulus- de Thora onderhielden. Zij deden dat niet om op die manier hun behoud te verdienen. Het maakte eenvoudig deel uit van hun overtuiging dat zij als Jood hun uiteindelijke vervulling in Yeshua hadden gevonden. In 1988 nam ik deel aan een door gereformeerden georganiseerd Israël-forum. Ik stelde toen dat het volstrekt legitiem is blijvend onderscheid te maken tussen Messiaanse Joden en christenen uit andere volken.

Messiasbelijdende Joden en christenen

Onlangs gaf een vriend mij een boek met daarin een vijftal in het Nederlands vertaalde lezingen van de Amerikaan Mark S. Kinzer, een van de belangrijkste Messiaans- Joodse theologen. Kinzer, een van de belangrijkste Messiaans- Joodse theologen onderschrijft de wezenlijke eenheid van Messiaansbelijdende Joden en christenen binnen de ene vergadering. Maar tegelijk onderbouwt hij met verwijzingen naar de brieven aan de Romeinen en Efeziërs dat het goed is dat binnen de ene kerk die twee werkelijkheden blijven bestaan.

Kinzer boeit enorm en roept tegelijk vragen op. Ik praat daarover graag met mijn meer ingelezen vriend. Maar vast staat voor mij wel vast dat het juist in Israël belangrijk is dat Messiaanse Joden duidelijk maken dat hun geloof teruggrijpt op de beloften van God aan de aartsvaders en voortbouwt op wat richters, koningen en profeten in Thora en Tenach hebben gezegd. Hoe vaak immers ontkennen de orthodoxen dat hun Yeshua volgende volksgenoten Jood zijn, simpel omdat zij christen werden. Zeker, de diepste identiteit van de Messiaanse joden ligt in de gekomen Messias. Maar wat een vreemde gedachte eigenlijk dat daarmee hun Joodse eigenheid zou zijn verdwenen. Ook Jezus vierde met zijn discipelen het Chanoeka-feest.

Begin dit jaar maakten we als groep van twaalf jongeren van de GKV in Ommen plannen om in de zomervakantie 2020 een werkreis te maken. We hadden al twee eerdere werkreizen naar Oekraïne gemaakt. Om enthousiast te blijven, hebben we een andere bestemming gezocht. Israël! We hebben contact gelegd met Yachad of zij projecten hadden waar we ons voor konden inzetten. Die projecten waren er genoeg! Een deel van onze reis werd gesponsord door Yachad en een ander deel van de reis wilden we zelf verdienen met acties in de kerkelijke gemeenten.

We gingen er weer voor! Wachten op een goed moment om de goedkoopste tickets en een goedkoop onderkomen te boeken. Ondertussen ook allerlei acties bedenken en inplannen. Taken verdelen, zodat iedereen actief betrokken was.

En toen werd het maart. De tickets en het onderkomen in Jeruzalem waren geboekt. De eerste actie met Pasen kon niet doorgaan. Ook de andere acties die we bedacht hadden konden niet allemaal doorgaan vanwege de maatregelen. Daarnaast vonden we het niet gepast om acties te houden, terwijl zoveel mensen financiële stroppen kenden. Onkruid wieden, zodat de aardbeien gepoot konden worden bij Rozemarrie in Arriën lukte wel. Goed voor het groepsgevoel, want lol hadden we zeker.

In mei hebben we unaniem besloten de reis niet door te laten gaan. Ook in Israel ging het niet goed met het aantal besmettingen en we hadden te weinig acties kunnen houden.
Jammer? Jazeker!! We hopen dat we alsnog in de zomer van 2021 naar Israël kunnen. De projecten van Yachad zullen wel blijven….We zullen u op de hoogte houden van onze plannen.

Hartelijke groet van JOY: Annemarijn, Arrianne, Bart, Elbregt, Margriet, Mirthe, Ilse, Iris, Jarno,   Robert, Ruben en Vera.

Arrianne Doedens